Lezen, leuk en leerzaam

Lezen, leuk en leerzaam

Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - juli 2012

Wanneer kinderen leren lezen, maken ze een enorme stap in hun ontwikkeling. Er gaat een wereld voor ze open. Overal zien ze woorden. Jonge kinderen zijn voortdurend bezig alles om zich heen te lezen. Boekjes zijn zeker favoriet, maar ook verkeersborden, etensverpakkingen, reclameborden en de krant van papa en mama worden aandachtig bekeken en nageplozen op herkenbare woorden. Het is natuurlijk ook een geweldig gevoel om plotseling grip te krijgen op die rare tekentjes en er letters en woorden in te gaan herkennen. Kunnen lezen maakt kinderen ontzettend trots en is een enorme 'boost' voor hun zelfvertrouwen. Ze worden er ook zelfstandiger van.

Veel kinderen zijn de eerste periode dat ze leren lezen dan ook erg enthousiast. Jammer genoeg neemt dit enthousiasme bij flink wat kinderen in de loop van de tijd af en wordt lezen steeds meer iets dat moet, voor school.
En dat is erg spijtig, want lezen is zeer belangrijk voor de ontwikkeling op vele verschillende fronten. Door kinderen ruim de tijd te geven 'vrij' te lezen en een ruime keuze te bieden, die goed aansluit bij hun interesses en leesniveau, kan het plezier in lezen beter in stand gehouden worden.

Lezen is leerzaam

Een kind dat leert lezen, ontwikkelt zich op vele vlakken. Zoals gezegd opent het de wereld van het geschreven woord en daar vinden kinderen een zee aan informatie. Bijna alles wat kinderen leren, wordt ze als geschreven tekst aangeboden. Ook op de computer moeten ze beschikken over goede leesvaardigheden.
Wanneer je leest leer je enorm veel nieuwe woorden kennen, woorden die in de spreektaal niet zoveel gebruikt worden, maar in geschreven teksten veel voorkomen. En een grote woordenschat is weer heel belangrijk om nieuwe kennis te kunnen vergaren.
Door te lezen leren kinderen ook veel op het gebied van schrijven, spelling en grammatica. Steeds weer zien ze hoe woorden op de juiste manier gespeld worden en hoe zinnen grammaticaal juist zijn opgebouwd. Hierdoor maken ze zich deze regels ook meer eigen.

Een kind dat leest, leert zich goed concentreren en het lezen van fictie stimuleert ook de fantasie. Lezen zet aan tot nadenken en het vormen van een mening. Door fictie te lezen leren kinderen zich ook verplaatsen in de gevoelens en emoties van anderen. Hierdoor leren ze dus ook op het sociale vlak een hoop.
Boeken kunnen ook ondersteunend werken in een moeilijke periode. Door te lezen over lotgenoten, kunnen kinderen ervaren dat ze niet de enige zijn die geconfronteerd worden met bijvoorbeeld een scheiding of een verlies en leren hoe anderen hier mee omgaan. Anderzijds kan een boek ook juist afleiding bieden om zo even te ontsnappen aan de werkelijkheid.
Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam heeft uitgewezen dat kinderen die veel (fictie) lezen, beter scoren op de CITO-toest. Kinderen die opgroeien in een huis waar veel gelezen wordt en waar veel boeken aanwezig zijn, blijken ook langer naar school te blijven gaan en hierdoor een hoger opleidingsniveau te bereiken.

Leren lezen

Al vanaf heel jong zijn baby's zich bewust van het belang van taal. Met drie maanden beginnen ze al te brabbelen en met negen maanden kunnen ze al woordjes en korte zinnetjes begrijpen (zie "Praten moet je leren" voor een artikel over leren praten). Terwijl de woordenschat van het kind groeit, ontdekt het ook dat er geschreven taal bestaat en ontstaat de wil om deze te leren. Veel kleuters zijn bezig met letters, ze beginnen ze te herkennen en hier klanken aan te koppelen. Ze kennen de letters uit hun eigen naam, beginnen deze te herkennen in woorden die ze om zich heen zien en ontdekken soms al dat ze met deze letters ook andere woorden kunnen gaan maken. Zo rond hun zesde jaar (soms eerder, soms wat later) is het kind in staat met een beperkt aantal letters woordjes te maken. In de beginfase van het leren lezen, krijgen kinderen zo'n twee tot drie nieuwe woorden per week aangeboden. Al snel ontdekken kinderen dat ze met de letters uit de paar woorden die ze geleerd hebben veel meer woorden kunnen maken. Wanneer het kind bijvoorbeeld, maan, roos, vis en ik geleerd heeft, wordt het gestimuleerd te spelen met deze losse letters en te ontdekken dus ook al mis, kaas, maak, min, kim, vin, maar, mik, sik etcetera te kunnen lezen.

De eerste periode lezen kinderen woorden echt nog letter voor letter, maar naarmate ze meer ervaring opdoen met lezen, raakt het lezen steeds meer geautomatiseerd. Er wordt niet meer letter voor letter gelezen, maar hij/zij gaat woorden lezen. De leessnelheid gaat hierdoor flink omhoog en het kind kan beter de inhoud van de tekst in zich opnemen. Beginnende lezers zijn vaak nog zo bezig met letter voor letter de woorden te herkennen dat ze daar meer op gefocust zijn, dan op het verhaal dat ze lezen. Als ze sneller en soepeler leren lezen, wordt het begrijpend en studerend lezen belangrijker. Ze weten beter waar een tekst over gaat en kunnen hier informatie uit halen. En dat is uiteraard weer van belang voor de verdere ontwikkeling op school.

Om goed mee te kunnen komen op school moet een kind beschikken over een voldoende uitgebreide woordenschat en het moet technisch (het lezen zelf onder de knie hebben) en begrijpend (waar gaat deze tekst over) kunnen lezen. In groep drie ligt de nadruk nog erg op het technisch lezen en het uitbreiden van de woordenschat. In groep vier is er steeds meer nadruk op het begrijpend lezen. Het uitbreiden van de woordenschat blijft ook in groep vier en de hogere groepen van belang. En hiervoor is het belangrijk dat het kind veel blijft lezen, want boekentaal is over het algemeen veel rijker dan spreektaal. In geschreven tekst komen veel woorden voor die we maar heel weinig gebruiken wanneer we praten. Het effect van lezen is heel groot op de woordenschat van een kind. Een leerling die iedere dag vijf minuten leest krijgt in een jaar tijd 300.000 woorden meer aangeboden dan een kind dat niet leest. Uiteraard heeft hij/zij deze woorden wel eens ergens gehoord of gezien, maar door te lezen leert hij/zij ze echt goed kennen en ze ook in andere contexten gebruiken. De woordenkennis verdiept zich. En natuurlijk treft het kind ook veel nieuwe woorden aan in teksten en leert het de betekenis af te leiden uit de rest van de tekst. Dit laatste kan weer enorm van pas komen bij het leren van een vreemde taal. En door te praten over wat de leerling gelezen heeft en hem/haar te laten vertellen over een boek leert hij/zij deze woorden ook actief te gebruiken. Wanneer een kind een kwartier per dag leest, kan het in een jaar tijd 1000 nieuwe woorden leren.

Hoe stimuleer je het lezen?

Wanneer een leerling lezen niet leuk vindt, zal hij/zij het steeds minder gaan doen. Lezen wordt dan iets dat moet en waar hij/zij een steeds grotere hekel aan krijgt. Uiteraard zijn er op school flink wat momenten dat een kind een tekst gewoon moet lezen en zal hij/zij dit niet altijd even leuk en interessant vinden. Als tegenhanger hiervoor is het dan ook belangrijk dat kinderen ook de kans krijgen dat te lezen wat ze wel echt leuk en interessant vinden. Alleen zo kunnen ze het plezier in lezen behouden. Het boek moet aansluiten bij de leefwereld van het kind, het taalgebruik moet aansluiten bij hem/haar en de tekst moet niet te moeilijk, maar ook zeker niet te makkelijk zijn en dus aansluiten bij het leesniveau. Al zien we ook dat kinderen rustig een of meerdere leesniveau's hoger lezen wanneer een boek ze echt interesseert.

Jonge kinderen worden vaak nog uitgebreid voorgelezen, maar wanneer ze eenmaal zelf leren lezen, stoppen veel ouders met voorlezen. En dat is zeer spijtig, want voorlezen stimuleert kinderen flink bij het zelf lezen. Door voor te lezen krijgen ze een duidelijke boodschap: lezen is leuk en belangrijk. Het is dan ook goed om kinderen te blijven voorlezen zolang zij dit leuk vinden. En over het algemeen vinden ze het nog heel lang leuk om voor gelezen te worden.
Naast dit voorlezen moet het kind uiteraard ook gestimuleerd worden zelf te lezen. Het beste is het wanneer er iedere dag gelezen wordt. Een vast leesmoment (vaak voor het slapen gaan) kan hier bij helpen. En zowel bij het voorlezen als bij wat hij/zij zelf leest, kan het heel goed zijn om te praten over het boek.
Door samen te lezen, te praten over wat er gelezen wordt en het kind zelf te laten bepalen wat het wil lezen (dus ook strips of tijdschriften wanneer hij/ zij daar de voorkeur aangeeft) leer je kinderen plezier te hebben in lezen. En een kind dat plezier heeft in lezen, leest meer, gaat hierdoor vooruit met lezen, voelt zich hierdoor competent en trots, blijft hierdoor gemotiveerd en met plezier lezen en leert hierdoor nog beter lezen. Plezier bij het lezen is dan ook van groot belang.

Er zijn veel boeken en spelletjes die je kind kunnen ondersteunen bij het leren lezen. (Hoewel deze lijst zorgvuldig is samengesteld, kan Opvoedadvies.nl niet instaan voor de kwaliteit van de boeken en spellen).

Voor meer informatie en de mogelijkheid om een spel of boek te kopen bij bol.com klik je op de titel.
Spelletjes:
- Ik leer lezen spel
- Loco mini Veilig leren lezen
- Letterkwartet Veilig leren lezen
- ABC Spel
- Letterbingo Veilig leren lezen
- Eerste woordjes - Educatief spel

Boeken:
- De lezen is leuk serie
- Mijn zelfleesboek voor groep 3
- Grote Avi-Boeken serie
- Ik leer lezen met Zwijsen serie
- Leren lezen serie
- Tijgerlezen serie
- Ik ♥ Lezen serie

Invulboekjes.nl biedt ook een hoop boekjes die kunnen helpen bij het leren lezen. Voor meer informatie en de mogelijkheid om een boek te kopen: Leren lezen

Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies hoe u uw kind kunt stimuleren bij het leren lezen, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis

Literatuur
Broekhof, K. (2011), Meer lezen, beter in taal, Brochure Kunst van Lezen
Dessing, M. (2011), Bibliotheken belangrijk voor leesbevordering, Bibliotheekbald 10, 2011, blz 38 - 40
http://www.zoleukislezen.nl/web/Iedereen-aan-het-vrij-lezen/Leesbevordering-3/Het-belang-van-lezen.htm
http://www.edufield.nl/nl/leren/lezen7.htm