In ‘Strijdlied van de tijgermoeder’ beschrijft Amy Chua hoe zij haar dochters Sophia en Louisa op naar eigen zeggen ‘Chinese wijze’ opvoedt. Hetgeen inhoudt: nooit lager dan een 10 mogen halen, de beste van de klas zijn in alle vakken behalve gymnastiek en toneel, nooit een ander instrument mogen spelen dan piano of viool, nooit zelf activiteiten mogen kiezen, nooit met andere kinderen mogen spelen en nooit daarover klagen.
Met een extreem zwaar ‘trainingsprogramma’ van huiswerk voor school en muziekles en torenhoge eisen en verwachtingen, hoopt Amy Chua voor haar dochters het in haar ogen beste te bereiken: gedisciplineerde, succesvolle en zelfverzekerde mensen te worden.
Het is te gemakkelijk om dit boek, waarover al zo veel gezegd en geschreven is, af te doen als de beschrijving van een vreselijke opvoedmethode van een ouder die enkel wil kunnen pronken met kinderen die op hoog niveau presteren (al verwijt haar jongste dochter haar dit soms wel).
Zeker omdat mevrouw Chua ook een stevige dosis zelfspot aan de dag legt en ook kritisch durft te zijn over haar eigen aanpak. Het feit dat haar jongste dochter een stuk minder gewillig meeging in haar opvoedmethode zal hier zeker ook aan bijgedragen hebben. Zoals zij zelf schrijft: “Eigenlijk had dit verhaal duidelijk moeten maken dat Chinese ouders hun kinderen beter opvoeden dan westerse. Maar het is een verhaal geworden over een wrange botsing van culturen, een vluchtige kennismaking met roem en een vernedering die een dertienjarige me liet ondergaan.”
Ik zal niet ontkennen sommige stukken van het boek met ongeloof en verbijstering gelezen te hebben en zeker niet beweren ook maar enigszins achter de opvoedmethode van mevrouw Chua te staan. De manier waarop Amy Chua anders denkende ouders en opvoeders wegzet als kneuzen die zelf niet kunnen presteren heeft mij meerdere malen gestoord. Ook de manier waarop zij haar dochters benadert door voortdurend te dreigen, ze om te kopen, te kleineren en beledigen was voor mij soms schokkend.
Maar achter haar methode zitten soms redeneringen, die met een andere invulling/ uitvoering wel degelijk zinvolle overpeinzingen kunnen opleveren. Die ook aan het ‘Westers ouderschap’, zoals mevrouw Chua het betitelt iets kunnen toevoegen. Amy Chua is overduidelijk een intelligente hoogopgeleide vrouw die goed nadenkt over wat zij doet en veel dingen die zij stelt zijn dan ook wetenschappelijk onderbouwd. De invulling die zij er aan geeft is alleen in mijn ogen niet de juiste of in ieder geval niet de mijne.
Zo gelooft Amy Chua zeer in hard werken om iets te bereiken en de ‘maakbaarheid’ van dat waar een mens goed in is: ‘Als je hard werkt en veel oefent kun je ergens goed in worden’. Een veel stimulerender gedachte dan het idee dat je ergens wel of niet talent voor hebt zonder daar iets aan te kunnen veranderen.
Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die denken dat hun talent/ hun vermogen vast staat, minder doorzetten bij nieuwe uitdagingen dan mensen die denken met extra inzet hun talent/vermogen te kunnen laten toenemen. Zoals Amy Chua schrijft: “Niets is beter voor het zelfvertrouwen dan ontdekken dat je iets kunt waarvan je dacht dat je het niet kon.”
Ook de verwachtingen die de omgeving heeft van een kind, zijn van invloed op hoe het presteert. Kinderen van wie de ouders of leerkrachten veel verwachten, presteren vaak ook echt beter (zelfbevestigende voorspelling). Hoge verwachtingen kunnen een kind dus zeker stimuleren. De vraag bij deze tijgermoeder is alleen of de verwachtingen die zij heeft ten aanzien van haar dochters nog wel zo haalbaar zijn. En dan rijst al snel de vraag welk effect onhaalbare verwachtingen hebben. Want waarom zou je proberen te voldoen aan verwachtingen die je toch nooit waar kunt maken ? Jongste dochter Louisa verwoordt dit heel sterk door te zeggen: “Door jou heb ik de hele tijd de pest aan mijzelf.”
Amy Chua geeft aan haar dochters zelfvertrouwen te willen geven, maar hoe bouwen zij zelfvertrouwen op wanneer zij steeds te horen krijgen dat ze het niet goed genoeg doen, dat het nooit voldoende is en er altijd naar beter gestreefd moet worden ?
De dochters van Amy Chua kunnen tot op een hoog niveau nog voldoen aan de verwachtingen van hun moeder, ze zijn intelligent en duidelijk muzikaal. Maar wat doen deze verwachtingen met een kind dat met uiterste inspanning niet zo hoog kan komen als anderen? Niet ieder kind kan de top bereiken en slechts één kind kan de beste van de klas zijn. Het is zeer demotiverend als een kind keihard werkt en even goed te horen krijgt dat een zeven niet voldoende is.
De tijgermoeder legt wel zeer de nadruk op de prestaties en erg weinig op de inspanning.
Ook intrinsieke motivatie (de motivatie vanuit het kind zelf) is iets waar Amy Chua weinig van verwacht. Zoals zij schrijft: “Kinderen willen uit zichzelf niet werken”. Zeer spijtig omdat ik denk dat Sophia en Louisa met goede aansporing en hun eigen motivatie ook veel hadden kunnen bereiken. Louisa verzet zich steeds meer tegen het viool spelen en stopt op een gegeven moment met haar lessen. Iets wat ze in mijn ogen niet gedaan zou hebben wanneer ze zich niet zo onder druk gezet zou hebben gevoeld door haar moeder.
Daarbij lijkt haar nadruk op goed presteren wel erg eenzijdig te zijn. Succes in het leven vraagt om zoveel meer dan goede schoolresultaten en uitblinken in muziek. Door het verbod op spelen met andere kinderen en buitenschoolse activiteiten en het voortdurend stimuleren van het aangaan van de concurrentiestrijd met leeftijdgenoten (je moet de beste zijn), wordt het belang van het ontwikkelen van sociale, creatieve en communicatieve vaardigheden vrijwel geheel ontkend.
Uit hetgeen Amy Chua schrijft, spreekt eigenlijk een hoop angst. De angst dat haar dochters zullen falen en zij dus als ouder ook faalt. Een voor veel ouders waarschijnlijk herkenbare angst, juist in een wereld waar we steeds meer het gevoel hebben dat alles maakbaar is en we ons lot dus ook geheel zelf in handen hebben.
De rol van de vader in de opvoeding lijkt erg klein. Jed komt naar voren als een gesloten man die zijn emoties niet uit en zijn kinderen weinig genegenheid toont. Chua verwijt hem dit op een gegeven moment ook: “Jij bent enkel met je eigen toekomst bezig” Want wat je Amy Chua ook kan verwijten, zeker niet dat zij geen tijd in haar dochters steekt.
Amy Chua lijkt zelf ook niet altijd even blij te zijn met de manier waarop zij het aanpakt, iets dat naar mijn idee ook spreekt uit haar manier van omgaan met haar honden, aan wie ze al snel geen eisen meer stelt. Ze vraagt zich aan het eind van haar boek af waarom ze de honden een rol heeft gegeven in haar boek. Naar mijn idee is dat omdat ze van iemand onvoorwaardelijk wil kunnen houden, zonder eisen te hoeven stellen aan degene van wie ze houdt, maar ook en vooral aan zichzelf in relatie tot die persoon. De verwachtingen die ze stelt aan haar kinderen lijken vooral toch ook verwachtingen die ze stelt aan zichzelf als opvoeder.
Tamar de Vos - van der Hoeven
Meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com (e-book):
