Moet mijn kind sorry zeggen?
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - september 2023
Twan heeft zijn vriendje geduwd omdat hij graag op de skelter wilde. Samantha heeft 'rotmama' geroepen omdat ze geen snoep mocht. En Floor heeft haar broertje geschopt, omdat hij haar zat uit te dagen. Allemaal situaties waarin een 'sorry' best op zijn plaats kan zijn. Maar jonge - en soms ook wat oudere - kinderen vinden sorry zeggen vaak maar moeilijk. Is het dan verstandig toch een sorry te eisen of kun je beter anders met zo'n situatie omgaan?
Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - september 2023
Twan heeft zijn vriendje geduwd omdat hij graag op de skelter wilde. Samantha heeft 'rotmama' geroepen omdat ze geen snoep mocht. En Floor heeft haar broertje geschopt, omdat hij haar zat uit te dagen. Allemaal situaties waarin een 'sorry' best op zijn plaats kan zijn. Maar jonge - en soms ook wat oudere - kinderen vinden sorry zeggen vaak maar moeilijk. Is het dan verstandig toch een sorry te eisen of kun je beter anders met zo'n situatie omgaan?
Maar heeft het zin om een 'sorry' af te dwingen, wanneer je kind er niet uit zichzelf mee komt? Je kan je dan afvragen hoe gemeend deze 'sorry' is. Soms is 'sorry zeggen' ook meer een aangeleerd trucje voor een kind dan een oprecht excuus. Het kind denkt met een snel aangeboden excuus de zaak wel weer achter zich te kunnen laten en wordt boos wanneer de ander er nog over wil praten of wanneer het ongewenste gedrag nog gevolgen heeft. "Ik heb toch sorry gezegd."
Sommige ouders belanden ook in een hele strijd met hun kind over het sorry zeggen. De kans is groot dat de excuses dan niet oprecht zijn en het kind meer bezig is met deze strijd winnen dan met hetgeen vooraf is gegaan aan het sorry moeten zeggen. Het kind zegt misschien uiteindelijk wel sorry maar heeft niet echt spijt of weet niet eens waarvoor het eigenlijk sorry zegt.
Wat leert een kind van verplicht sorry moeten zeggen?
Door je kind sorry te laten zeggen, hoop je je kind te leren verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen gedrag en conflicten op te lossen. Maar leert een kind dat van een afgedwongen excuus? Waarschijnlijk niet.
Want door je kind sorry te laten zeggen zonder dat hij/zij dat meent, leer je het eigenlijk oneerlijk te zijn over wat hij/zij voelt. Je kind is waarschijnlijk nog boos of gekwetst en heeft (nog) geen spijt. Het voelt zich enkel onder druk gezet om excuses te maken en dit kan het gevoel van wrok ten opzichte van de persoon tegen wie er sorry gezegd moet worden zelfs doen toenemen. Het kind voelt zich onbegrepen en kan het gevoel krijgen dat zijn/ haar gevoelens ondergeschikt zijn aan de norm om sorry te zeggen na een aanvaring: "Ik heb geen spijt want ik was echt boos / verdrietig / gekwetst en jij daagde uit, maar van mama/ papa moet ik sorry zeggen."
Kinderen vinden het vaak ook moeilijk om toe te geven dat ze iets verkeerd gedaan hebben, ook als ze wel weten dat ze fout zaten.
Hoe kan je het dan wel aanpakken?
Wanneer een kind zelf sorry wil zeggen dan is dat uiteraard helemaal prima. Tenminste, als het een gemeend excuus is en niet een trucje of een manier om maar van het gezeur af te zijn. Ook jonge kinderen kunnen al oprecht spijt hebben en inzicht tonen in wat ze verkeerd gedaan hebben. Al is het voor kinderen onder de 5 jaar nog wel moeilijk om zich te verplaatsen in de gevoelens van een ander. Wanneer je kind uit zichzelf en oprecht sorry zegt, is het goed hier waardering voor te tonen.
Maar soms is het nodig om hier eerst over te praten. Om tot zo'n gesprek te kunnen komen, is het goed om eerst de ergste emoties de kans geven om te zakken. Hoe graag je misschien ook als ouder de ruzie meteen wilt oplossen of eigenlijk meteen een excuus verwacht van je kind, vaak is het beter om alle betrokken even de kans te geven tot rust te komen.
Door daarna te praten help je je kind begrijpen wat er gebeurd is en wat het verkeerd gedaan heeft. Vraag wat er aan de hand is, zonder meteen te oordelen. Benoem eventueel wat je gezien hebt en laat beiden betrokken personen hun verhaal doen.
Je kan dan praten over wat je kind voelde in deze situatie en bespreken hoe hij/ zij tegen de situatie aankijkt. Daarnaast kan je je kind ook helpen inzien hoe de situatie voor de ander moet zijn geweest, door vragen te stellen en uitleg te geven.
Door op deze manier over een voorval te praten, zal je zoon/ dochter zich minder aangevallen voelen, ervaren dat er - ondanks een verkeerde reactie - begrip is voor zijn/ haar gevoelens en hierdoor ook makkelijker begrip hebben voor de ervaring van de ander. Je kind krijgt meer inzicht in de situatie, begrijpt beter wat het verkeerd gedaan heeft ("Het was niet verkeerd dat ik boos werd, het was verkeerd dat ik ging slaan') en zal hierdoor oprechter spijt hebben.
In zo'n gesprek kan je dan ook benoemen dat het niet erg is om iets verkeerd te doen. Iedereen maakt fouten. Door ruimte te laten voor het maken van fouten, zal je zoon/ dochter makkelijker leren toegeven dat hij/zij iets verkeerd gedaan heeft en hier dus ook sorry voor durven zeggen. Want wanneer je iets fout doet, kun je dit herstellen, door sorry te zeggen of het op een andere manier weer goed te maken en te laten blijken dat je spijt hebt.
Het weer goed maken en je spijt betuigen kan bijvoorbeeld met een knuffel geven, een mooie tekening maken voor de ander, door hetgeen kapot gegaan is te helpen herstellen of door de ander iets dat van het kind zelf is uit te lenen of te geven. Belangrijk is dat het voor het kind en de ander als eerlijk en oprecht voelt. Soms zal het ook nodig zijn dat ze beiden hun excuses aanbieden. Want de oude wijsheid "waar er twee kijven, hebben er twee schuld" gaat toch vaak wel op.
Het voorbeeld dat je als ouder geeft, is ook belangrijk. Laat zien dat je als ouder ook wel eens iets verkeerd doet en dat je daar je excuses voor aanbiedt. Sommige ouders zijn wat huiverig voor om sorry tegen hun kind te zeggen. Ze zijn bang het respect van hun kind hiermee kwijt te raken. Maar dat is onterechte zorg. Juist door sorry te zeggen als je een keer onredelijk was of humeurig, geef je een goed voorbeeld en leer je je kind veel. Je kind zal je hier niet minder om respecteren, je hoeft als ouder niet onfeilbaar te zijn. Waak er hierbij wel voor om meteen een wijze les aan je excuus te verbinden. Wanneer je bijvoorbeeld zegt: "Sorry dat ik ging schreeuwen, maar jullie waren ook wel heel erg druk." is dit eigenlijk geen excuus maar een in een excuus verpakt verwijt.
Voor een welgemeend excuus is zelfinzicht, schuldbesef en empathie nodig. Je zoon / dochtetmoet beseffen : "Ik deed iets verkeerd, ik ben daar verantwoordelijk voor, ik heb de ander hiermee gekwetst en daarom moet ik het weer goed maken." Dat is heel wat gevraagd van een kind en het zal dan ook niet altijd lukken om een conflict of verkeerd gelopen situatie op een goede manier en met een excuus op te lossen. En dat geeft niet, het is een leerproces.
Er zijn verschillende boekjes over sorry zeggen die je met je kind kan lezen/ bekijken, om zo te kunnen praten over sorry zeggen. Voor meer informatie en de mogelijkheid om een boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
Wat Viktor voelt - Ik heb spijt, Aurelie Chien Chow Chine (3 tot 5 jaar)
Het spijt me!, Barry Timms (3 tot 6 jaar)
Superhelden zeggen geen sorry, Michael Catchpool (4 tot 6 jaar)
Sorry, Stefan Boonen (4 tot 6 jaar)
Benjamin Beer zegt: sorry, Claire Freedman (4 tot 6 jaar)
Hoe zeg je 'Het spijt me!', David Larochelle (4 tot 6 jaar)
Sam zegt sorry, William Mulcahy (5 tot 7 jaar)
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Stel uw vraag of advies aan huis