Een beetje nieuwsgierig
Seksualiteit bij kleine kinderen
drs. T. de Vos- van der Hoeven - juli 2001
Kinderen maken tussen hun geboorte en hun vierde jaar een enorme ontwikkeling door. Van een hulpeloos wezentje veranderen ze in een eigenwijze kleuter die van mening is alles zelf wel te kunnen. Over veel kanten van de ontwikkeling wordt veel gepraat. Maar als het de ontwikkeling betreft van de seksualiteit is men toch vaak terughoudend en onzeker. Ouders hebben vaak het idee dat seksualiteit pas in de puberteit echt aanbod komt. Maar niets is minder waar. In de eerste levensjaren wordt al de basis gelegd voor het verdere seksuele leven. Ouders gaan in hun opvoeding op een bepaalde manier met seksualiteit en bloot zijn om. Dit heeft invloed op hoe het kind zich gedraagt, voelt en ontwikkelt. Belangrijk is om op te groeien in een sfeer waarin knuffelen en aanraken vanzelfsprekend is.
Kinderlijke seksualiteit is niet te vergelijken met volwassen seksualiteit. Kinderen zijn niet bewust bezig dit te ontwikkelen, maar ze ontdekken ding al spelend en stellen veel vragen uit nieuwsgierigheid. Net zoals baby's op een gegeven moment hun voeten ontdekken, ontdekken wat oudere kinderen hun geslachtsdelen. En net zoals een baby kan ontdekken dat de duim lekker is om op te sabbelen, kan een peuter ontdekken dat het fijn voelt om aan zijn piemeltje te zitten. En net zoals een peuter graag wil weten wat een beestje is wat hij/zij ziet, willen kinderen van deze leeftijd ook weten wat papa nou toch heeft en waarom mama en het kind dit niet hebben.
Seksualiteit bij kleine kinderen
drs. T. de Vos- van der Hoeven - juli 2001
Kinderen maken tussen hun geboorte en hun vierde jaar een enorme ontwikkeling door. Van een hulpeloos wezentje veranderen ze in een eigenwijze kleuter die van mening is alles zelf wel te kunnen. Over veel kanten van de ontwikkeling wordt veel gepraat. Maar als het de ontwikkeling betreft van de seksualiteit is men toch vaak terughoudend en onzeker. Ouders hebben vaak het idee dat seksualiteit pas in de puberteit echt aanbod komt. Maar niets is minder waar. In de eerste levensjaren wordt al de basis gelegd voor het verdere seksuele leven. Ouders gaan in hun opvoeding op een bepaalde manier met seksualiteit en bloot zijn om. Dit heeft invloed op hoe het kind zich gedraagt, voelt en ontwikkelt. Belangrijk is om op te groeien in een sfeer waarin knuffelen en aanraken vanzelfsprekend is.
Kinderlijke seksualiteit is niet te vergelijken met volwassen seksualiteit. Kinderen zijn niet bewust bezig dit te ontwikkelen, maar ze ontdekken ding al spelend en stellen veel vragen uit nieuwsgierigheid. Net zoals baby's op een gegeven moment hun voeten ontdekken, ontdekken wat oudere kinderen hun geslachtsdelen. En net zoals een baby kan ontdekken dat de duim lekker is om op te sabbelen, kan een peuter ontdekken dat het fijn voelt om aan zijn piemeltje te zitten. En net zoals een peuter graag wil weten wat een beestje is wat hij/zij ziet, willen kinderen van deze leeftijd ook weten wat papa nou toch heeft en waarom mama en het kind dit niet hebben.
De eerste periode vindt een baby vooral bevrediging in sabbelen en het strelen van de huid en knuffelen. Het kindje begint dan zijn lijfje te ontdekken. Eerst worden handjes en voetjes ontdekt. En rond acht maanden worden ook oren, neus, tenen, vingers en de piemel of de vagina ontdekt. Op dit moment wordt nog geen extra plezier beleeft aan het aanraken van de vagina of piemel. Het is enkel nieuwsgierigheid naar het eigen lichaam. Tussen het eerste en tweede jaar leren kinderen vaak de eerste beginselen van de zindelijkheid.
En dan tussen het tweede en derde jaar ontdekken kinderen het verschil tussen jongens en meisjes. En al snel volgt dan ook de ontdekking dat het aanraken van de eigen piemel of vagina prettig voelt. Peuters kunnen beginnen met zichzelf veelvuldig te strelen, zonder de minste schaamte, dus ook op gelegenheden waar volwassenen dit zeer afkeuren. Ook de namen voor geslachtsdelen en seksuele zaken hebben nu erg hun interesse en worden vaak herhaald. Kinderen van deze leeftijd beginnen ook geïnteresseerd te raken in andere kinderen. En het ontdekken van het lichaam wordt dan ook vaak in het spel opgenomen. Kinderen gaan 'doktertje spelen' en raken elkaar zonder schaamte aan.
Rond het vierde jaar beginnen de schaamtegevoelens zich te ontwikkelen en wordt het spel minder onbevangen en meer stiekem. Ook het roepen van 'vieze' woorden wordt meer uitdagen en er kan enorm om gegiebeld worden. Kinderen worden rond deze leeftijd ook minder makkelijk met bloot zijn. Plotseling willen ze zich niet meer uitkleden bij het gymmen of willen niet meer samen in bad.
Op de lagere schoolleeftijd raakt de seksuele ontwikkeling voor de ouders wat meer op de achtergrond, al gaat deze natuurlijk wel door. Pas in de puberteit steekt de seksualiteit weer de kop op en nu is er wel meer sprake van volwassen seksualiteit.
Seksuele spelletjes
Peuters spelen de hele dag door en zijn ontzettend nieuwsgierig. Het is dan ook begrijpelijk dat hun nieuwsgierigheid naar hun lichaampje en dat van anderen in hun spel naar voren komt. Vooral ook omdat kinderen op deze leeftijd echt geïnteresseerd raken in andere kinderen. Er wordt doktertje gespeeld of vader en moedertje. De kinderen kennen geen schaamte, maar als ouder kan je je soms toch afvragen waar je de grens moet leggen en wat je niet goed moet vinden.
Belangrijk is dat het kind het gevoel heeft open te kunnen zijn in de spelletjes. Op de leeftijd tussen twee en vier moet het niet geheimzinnig zijn.Wel kan het kind geleerd worden dat dit iets is wat je niet in de woonkamer doet. Net zoals je een kind leert niet in zijn neus te peuter, kan je je kind ook leren niet aan zijn piemel of haar vagina te zitten in het bij zijn van andere mensen. Niet omdat het slecht is maar omdat het privé is. Geheel verbieden leidt vaak tot stiekem doen.
Ook is het goed om als ouder aan te geven dat het spelen op deze manier wel mag maar dat er wel bepaalde regels zijn zoals: alleen wanneer beide kindjes het willen, stoppen wanneer een kindje nee zegt, geen pijn doen en niets ergens instoppen. Ook is het belangrijk dat de kinderen ongeveer even oud zijn en enigszins gelijkwaardig. Het ene kind moet niet de baas kunnen spelen over het andere kind.
En realiseer je als ouder steeds dat het vooral nieuwsgierigheid is en niets te maken heeft met wat een volwassenen ervaart op het gebied van seksualiteit.
Peuters hebben enorm veel vragen over alles om hun heen, dus ook over seksualiteit, hun lichaam en voortplanting. En iedere ouder moet zijn eigen grenzen hierin vinden en naar zijn eigen gevoel luisteren. Een ander kan die grenzen niet bepalen. Wel kunt u mogelijk houvast hebben aan de volgende adviezen bij het bepalen van uw eigen grenzen.
Kinderen willen van alles weten hoe het heet dus ook van hun geslachtsorganen. Probeer een naam te kiezen, waarbij u zich prettig voelt, een term die u zonder schaamte in de mond neemt zodat u open over dit onderwerp kunt praten.
Ga bij vragen van uw kind steeds na wat het kind werkelijk wil weten. Vaak hebben ouders het gevoel een hele uitleg te moeten geven terwijl het kind enkel een simpel antwoord wil. Op de vraag: "waar komen baby's vandaan" is een zeer uitgebreid antwoord mogelijk, maar vaak is het antwoord " uit mama's buik" in eerste instantie voldoende. Pas later komen kinderen dan met de vraag hoe het kindje dan in en uit mama's buik komt. Het kind zoekt simpele en duidelijke antwoorden. En wanneer het kind toch meer wil weten dan zal het daar zelf naar vragen. Vaak ook herhalen peuters hun vragen, niet omdat ze meer willen weten of het niet begrijpen, maar gewoon omdat herhaling leuk is op deze leeftijd. Door soms ook eens wat terug te vragen kunt u makkelijk ontdekken wat uw kind weet en begrijpt.
Vooral bij de komst van een broertje of zusje zal de interesse bij peuter naar de voortplanting groeien. Het kind wil weten waar het kindje vandaan komt, maar wil ook dingen weten als wat het kindje dan drinkt en of hij ook plast en dat soort dingen. De komst van een baby is een mooie gelegenheid om wat seksuele voorlichting te geven, maar ook een jong hondje of lammetje kan dit zijn.
Als ouder is het goed om zelf aan te geven wat u wel en wat u niet prettig vindt. Bijvoorbeeld "Ik vind het wel leuk om samen met je onder de douche te gaan, maar ik wil niet dat je mijn piemel aanraakt." Het kind leert zo dat bepaalde dingen privé zijn en dat je 'nee' mag zeggen tegen dat wat je niet prettig vindt.
Bij de seksuele opvoeding geldt hetzelfde als voor alle fronten van de opvoeding. Er is niet een juiste manier van opvoeden. Het belangrijkst is dat er aangesloten wordt bij de ontwikkeling van het kind en dat de opvoeding bij u als ouder past.
Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis
Opvoedadvies.nl biedt ook een cursus aan over de seksuele ontwikkeling van kinderen. De cursus “Seksuele ontwikkeling van kinderen” is een e-mail-cursus van 5 weken voor ouders van kinderen tussen 0 en ±12 jaar oud, met vragen over de seksuele ontwikkeling van hun kind. Twee keer per week ontvang je per e-mail een cursusonderdeel dat bestaat uit achtergrondinformatie, tips en adviezen en huiswerkopdrachten. Kijk voor de cursus hier.
Opvoedadvies.nl biedt ook een workshop aan over de seksuele ontwikkeling van kinderen, geschikt voor voor scholen, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen, ouderverenigingen en alle andere organisatie die samen werken met ouders en kinderen. De workshop is te vinden op onze pagina: “Workshops”
Er zijn leuke boekjes voor jonge kinderen over de seksuele ontwikkeling, verschillen tussen jongens en meisjes en waar babytjes vandaan komen. Deze kunnen het onderwerp voor jonge kinderen begrijpelijker maken en het gesprek erover eenvoudiger voor ouders. Voor meer informatie en de mogelijkheid om het boek te kopen bij bol.com klik je op de titel:
- Allereerste infoboek seksuele voorlichting, Isabelle Fougere (4 tot 6 jaar)
- Kriebels in je buik. jouw lichaam, Pauline Oud ( 3 tot 6 jaar)
- Ik vind jou lief, Sanderijn van der Doef (4 tot 8 jaar)
- De baas over je lijf, Melanie Meijer (2 tot 5 jaar) (onze recensie)
- Saar en Jop praten over seksualiteit, Arjet Borger (4 tot 8 jaar)
- Maar HOE dan?!, Seksuele voorlichting voor kinderen, Philippine van der Goes (5 tot 8 jaar)
- Kriebels in je buik. Kinderen en seksualiteit - Hier komen de baby’s vandaan! David Vlietstra (7+)
Literatuur: Kinderen willen alles weten. seksuele ontwikkeling en opvoeding van jonge kinderen. Folder Thuiszorg IJmond