Chatten, leuk maar....Pas op !

Chatten is zeer populair, maar niet geheel zonder risico's. Het is dan ook belangrijk dat ouders hun kind begeleiden bij het chatten en duidelijke afspraken maken.




Schermafbeelding 2023-09-14 om 12.50.18

Weerbaar en vol zelfvertrouwen is een werkboek voor kinderen tussen de acht en veertien jaar oud die weinig zelfvertrouwen hebben of niet voldoende weerbaar zijn. Hier meer informatie
instagramopvoedadvies
facebookopvoedadvies
twitteropvoedadvies
Chatten, leuk maar..... pas op !

Drs. Tamar de Vos - van der Hoeven - januari 2010

Chatten is het voeren van een digitaal gesprek. Korte berichtjes worden over en weer verstuurd en zo ontstaat een gesprek zonder dat de betrokkenen elkaar zien of horen. Chatten is ontzettend populair. Bij volwassenen, maar ook zeker bij kinderen.
Omdat alles getypt moet worden bestaan de 'gesprekken' vaak uit korte opmerkingen heen en weer. Kinderen en jongeren maken vaak gebruik van afkortingen omdat dit sneller typt. Ook wordt veelvuldig gebruik gemaakt van emoticons, plaatsjes die emoties uitdrukken. En soms duiken er ook getallen op om dingen korter weer te geven. Een heel bekend voorbeeld hier van is 'FF w88' , wat 'even wachten' betekent.

Een tijdje maakte kinderen ook veel gebruik van een soort eigen taal waarbij ze hoofdletters en kleine letters door elkaar schreven, maar deze 'taal' lijkt al weer 'uit' te zijn. Wel zien we dat kinderen, net zoals in hun spreektaal, het nog wel leuk vinden om hun eigen 'taal' en woorden te bezigen. Soms worden hierbij bewust de taalregels geschonden door bijvoorbeeld 'liev', 'vout' of 'egt' te schrijven. Kinderen weten best dat dit onjuist is, maar vinden het gewoon grappig.
chatten ipad
Manier van chatten

Bij het chatten kunnen we onderscheid maken tussen twee manieren van chatten. Chatten kan vanuit een open chat-box. Iedereen kan zo'n chatbox 'binnen komen' of te wel deel nemen aan het gesprek. Het deelnemen aan een chatbox kan geheel anoniem, enkel een nickname is nodig om in de chatbox te komen. Dit heeft voor kinderen het voordeel dat ze meer durven te zeggen omdat het anoniem is en dat ze de mogelijkheid hebben zich wat anders voor te doen dan ze zijn. Vaak vinden kinderen dit prettig, vooral wanneer ze zich in het dagelijkse leven in het face-to-face contact met leeftijdgenoten onzeker voelen.

Maar juist daar ligt ook het gevaar van chatboxen. Want iedereen in de chatbox kan zich anders voordoen dan hij of zij is. Dat leuke meisje van 13 met wie je zo gezellig zit te chatten kan ook een kerel van achter in de veertig zijn, die heel andere bedoelingen heeft. Kinderen moeten zich hier goed van bewust zijn en daarom uitkijken met wat ze over zichzelf vertellen in een chatbox.

Met een gesloten chat, wat eigenlijk instant messaging heet, ligt dit heel anders. MSN is het meest gebruikte programma voor instant messaging. Hiervoor moet een programma gedownload worden en daarna kan het kind chatten met die personen die het kind in de contactenlijst plaats. Ook foto's, muziek en bestandjes kunnen verstuurd worden via MSN. Door de contactlijst weet het kind veel beter met wie hij of zij praat en kan het ook besluiten iemand uit de contactenlijst te gooien wanneer het kind niet meer wil chatten met deze persoon. Chatten met een onbekende kan alleen wanneer het kind deze onbekende zelf heeft toegevoegd aan de contactenlijst. Deze manier van chatten is dus een stuk veiliger dan chatten in een chatbox. Maar het is niet anoniem en dat vinden sommige kinderen toch jammer. En sommige kinderen willen zo graag een hele lange contactenlijst dat ze toch ook onbekende opnemen in hun contactenlijst. Maar ook dan blijft het aan het kind met wie het kind besluit te chatten en kan bij pesten of intimideren het kind gemakkelijk dit chatcontact uit de contactenlijst gooien.

Een open chatbox

De kans op digitaal pesten, discriminatie, agressieve reacties en schelden is binnen een open chatbox een stuk groter dan bij chatten via MSN of een soortgelijk programma. Kinderen durven anoniem sneller dingen te schrijven dat ze zouden doen wanneer hun naam bekend was. Sommige chatboxen worden wel in de gaten gehouden en iemand kan uit de chatbox verwijderd worden wanneer hij of zij pest, scheld, zich agressief uitlaat of discrimineert. Maar in de praktijk blijkt deze controle maar zeer minimaal te zijn en bij de meeste chatboxen, ook die speciaal voor kinderen, is er geen controle.

Een ander gevaar van chatboxen is dat een kind vrij gemakkelijk allerlei persoonlijke gegevens ontfutseld kan worden. De meeste kinderen weten wel dat ze geen privé-gegevens mogen geven aan onbekenden op internet. Maar wanneer een jongen van 13 denkt te zitten praten met een meisje van 12 kan hij best in dat gesprek vertellen op welke school hij zit of bij welke tennisclub hij tennist of bij welk parkje hij vaak te vinden is. Zeker wanneer dit 'meisje' ook het een en ander over zichzelf vertelt. Het kind ziet er geen kwaad in, op straat zou hij dit meisje toch ook vertellen waar hij op school zit. Alleen realiseert het kind zich niet dat dit 12 jarige meisje ook best een man van in de dertig kan zijn die contact probeert te leggen met deze jongen. Weten waar deze jongen op school zit of tennist maakt het leggen van contact dan een stuk makkelijker. Kinderen moet dan ook heel goed uitgelegd worden waarom ze heel voorzichtig moeten zijn met het vertellen van persoonlijke dingen binnen een chatbox.

Want helaas is er ook een groep volwassenen die zich in chatboxen op slinkse wijze het vertrouwen van kinderen proberen te winnen. Door heel aardig en begripvol te zijn wordt de jongere gestimuleerd om wat meer los te laten. Met behulp van (soms verzonnen) geheimen die de volwassene de tiener toe vertrouwd wordt het kind gestimuleerd ook steeds meer over zichzelf te vertellen ( in deze fase denkt het kind vaak nog met een leeftijdgenoot te maken te hebben) en ook bepaalde geheimen los te laten of dingen te vertellen waar het kind eigenlijk niet over zou willen praten. Zo wordt een hechte band met de jongere opgebouwd en wordt de jongere het gevoel gegeven heel speciaal te zijn voor deze persoon. Vaak wordt dan voorgesteld de webcam te gebruiken zodat ze elkaar kunnen zien en wordt de jongere verleid wat meer van zichzelf te tonen voor de camera. Het onderwerp seks wordt dan steeds vaker ter sprake gebracht. Dit kan enerzijds materiaal voor chantage geven, maar anderzijds wordt er vaak ook persoonlijk contact gezocht (laten we elkaar een keer ontmoeten) waarop een groep kwetsbare jongeren ook ingaat. Zij doen dit omdat ze het spannend vinden, omdat ze werkelijk het gevoel hebben dat deze persoon om ze geeft, omdat ze de aandacht die deze persoon ze geeft fijn vinden of omdat ze niet meer weten hoe ze 'nee' moeten zeggen na alles wat ze al via de webcam hebben toegestaan.
kennis maken chaten
Het chatten via een open chatbox is dus niet zonder risico's. Dit kan ouders het gevoel geven dat ze dit chatten maar beter kunnen verbieden. Maar zoals hier boven al gezegd is chatten erg populair en is de kans groot dat het kind toch zal gaan chatten. Stiekem thuis of bij een vriend thuis. En wanneer je als ouder het chatten verboden hebt zal het kind je als ouder ook niet in vertrouwen durven nemen wanneer er vervelende dingen gebeuren tijdens het chatten. Je hebt als ouder op deze manier geen zicht meer op wat het kind doet en er is geen ruimte om het kind te begeleiden bij het chatten en te waarschuwen voor eventuele risico's. Het stellen van regels waar het kind zich aan moet houden bij het chatten gebeurt dan dus niet. Hierdoor kan het kind juist kwetsbaarder zijn wanneer het chat, omdat het kind niet weet waar het op moet letten. Beter lijkt het dan ook te zijn het chatten in een open chatbox wel toe te staan en hier dan goed contact over te houden met het kind. Door te praten met het kind over op welke sites het kind chat, waarover een chat ging en of het chatten leuk was houdt je als ouder beter zich op wat er gebeurt. En neem als ouder ook eens een kijkje in de chatboxen die je kind bezoekt, zodat je een beeld krijgt wat er hier besproken wordt. Wanneer je als ouder een chatbox dan niet geschikt acht voor je kind, dan kun je hier overpraten en uitleggen waarom je chatten in deze chatbox niet toestaat.

Heel belangrijk is het om ook aan te geven dat het kind altijd met vragen of problemen kan komen, ook wanneer het iets onverstandigs of iets dat niet mocht heeft gedaan. Door uit te leggen hoe belangrijk het is hier over te praten omdat je het dan samen kunt proberen op te lossen, kun je als ouder proberen ook zich te houden op de momenten dat het toch niet helemaal goed gaat.
Daarnaast is het ook goed om het kind handvaten te geven hoe het zelf om kan gaan met vervelende ervaringen binnen een chatbox. Leer je kind dat het een chatbox verlaat wanneer er gescholden of gepest wordt en leg het kind uit hoe het de beheerder van de website kan benaderen wanneer er vervelende dingen gebeuren binnen een chatbox of neem zelf contact op met deze beheerder.

Praten over de risico's

Wanneer een kind wil gaan chatten is het dus belangrijk om als ouder eerst een goed gesprek met het kind te hebben over het chatten. Er moeten een aantal regels afgesproken worden en het kind moet gewezen worden op een aantal risico's. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat in veel gezinnen waar de kinderen chatten er nog geen afspraken gemaakt zijn over het chatten.

In de eerste plaats moet het kind goed leren begrijpen waarom het voorzichtig moet zijn met wat het zegt binnen een chatbox. Belangrijk is dat het kind beseft dat het niet altijd weet wie het bij zich in de chatbox heeft en dat het kind beseft dat mensen zich heel anders kunnen voordoen dan ze zijn en dat niet alles wat ze lezen waar is. Belangrijk hierbij is ook goed aan het kind uit te leggen hoe iemand te werk kan gaan. Veel kinderen beseffen heel goed dat ze niet zomaar van alles mogen vertellen in een chatbox. Maar wanneer ze denken een leeftijdgenoot in de chatbox te treffen, die begint over de plaatselijke voetbalwedstrijd van vorige week, kunnen ze gemakkelijk toch zonder er bij na te denken persoonlijke informatie geven. Kinderen kunnen beter leren iets te voorzichtig te zijn, dan dat ze een keer iets te goed van vertrouwen zijn.
Het kan dan ook goed zijn met het kind af te spreken dat de berichtengeschiedenis (bij instant messaging) steeds aan blijft staan, zodat de ouder kan zien wat er besproken wordt en met wie het kind gechat heeft. Wel is het belangrijk hier open en eerlijk over te zijn, zodat het kind weet dat de chat gelezen kan worden door de ouder. Leg het kind uit dat dit niet bedoelt is om het kind te controleren, maar om in de gaten te houden of er geen vervelende dingen gebeuren op de chat. Wanneer een kind bijvoorbeeld gepest wordt via de chat, dan kan het prettig zijn wanneer de ouders in de berichtengeschiedenis dit kunnen nalezen.

Het beste zicht hou je als ouder op wat er gebeurt op de chat door er bij betrokken te zijn en er zo af en toe met het kind over te praten (wie sprak je op de chat, waar hadden jullie het over, was het leuk etcetera). Kijk ook eens mee, vraag eens iets over wat er bedoelt wordt en geef uitleg wanneer je bezwaar maakt tegen iets dat gebeurt op de chat.

Omdat er geen privé-gegevens op de chat gezet mogen worden mag het chatten in een open chatbox dus ook alleen onder een nickname. Het kan goed zijn daarbij het kind te helpen een nickname te kiezen die niet te veel over het kind zegt. 'Sanne15' of 'mirthe1995' zijn nicknames waar veel meer uit af te leiden is ( 2 meisjes van 15) dan de nickname 'roodkapje' of 'ikbenhet"
En bij MSN is het goed om af te spreken dat het kind geen onbekenden opneemt in de contactenlijst. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend maar regelmatig voegen jongeren toch een onbekende toe aan de contactenlijst, al is het maar om zo veel mogelijk mensen 'te kennen'

Ook is het goed om het kind te laten weten dat alles wat hij of zij zegt opgeslagen kan worden en daardoor dus bewaart kan blijven. Daarbij weet het kind nooit wie er mee kijkt omdat het niet weet wie er werkelijk in de chatbox zijn. Dat vriendje dat het kind even stevig afvalt of een beetje voor gek zet in de chatbox kan best in diezelfde chatbox aanwezig zijn.
Spreek ook een aantal fasoensregels af. Net zoals je niet wilt dat je kind scheldt op het schoolplein wil je dat ook niet op de chat. Spreek af dat er geen scheldwoorden gebruikt worden en dat het kind aardig blijft, ook wanneer de ander dat niet is. Wanneer het gesprek niet meer leuk is, houdt het kind de eer aan zichzelf en gaat weg.

Afspreken met iemand die je nog enkel van de chat kent kan heel leuk lijken, maar pakt niet altijd leuk uit. Toch spreken heel wat jongeren wel eens af met iemand die ze enkel kennen via de chat. Als ouder dit verbieden lijkt dan misschien een goed idee, maar in de praktijk blijkt het beter te zijn het kind goed bewust te maken van eventuele risico's en duidelijke afspraken te maken: Je vertelt het altijd wanneer je iemand gaat ontmoeten die je enkel kent van de chat, je spreekt in een openbare ruimte af en je neemt iemand mee. Zo voorkom je dat een kind in een vervelende situatie belandt.
webcam aanzetten
Gebruik van de webcam

Zo'n één op de tien kinderen maakt gebruik van een webcam tijdens het chatten (dit wordt cammen genoemd). Wanneer een kind gebruik wil maken van een webcam bij het chatten is het ook zeer belangrijk dat er goede afspraken gemaakt worden. Het kind moet goed begrijpen wat de mogelijkheden zijn van een webcam en dan vooral wat een ander kan doen met de webcambeelden van het kind. Net zoals de tekst van een chat bewaard kan blijven kunnen webcam-beelden ook opgenomen worden en hierdoor bewaard worden. Belangrijk is dat het kind leert nooit opname te maken zonder de toestemming van de ander en dat hij of zij een opname nooit mag doorsturen. Wat eerst een leuk grapje lijkt te zijn "moet je kijken wat Bas een gek hoofd kan trekken" kan heel vervelend uitpakken wanneer de opname steeds verder gestuurd wordt.

Maar nog belangrijker is dat het kind zich realiseert dat iemand anders zich niet aan deze regel kan houden en wel opnames kan maken zonder dat het kind dat weet of hier toestemming voor heeft gegeven. Aan de hand van voorbeelden kan het kind uitgelegd worden hoe vervelend het kan zijn wanneer beelden van het kind op internet belanden. Bij onschuldige beelden, zoals bijvoorbeeld gekke bekken trekken kan dit al heel vervelend zijn, laat staan wanneer de beelden beschamend of onthullend zijn. Net als bij het chatten in een chatbox moet ook bij het chatten met een webcam het kind zich er steeds goed van bewust zijn dat er altijd ongewild 'iemand kan meekijken', mochten de beelden van de webcam opgenomen worden

Het is dan ook belangrijk een aantal duidelijke afspraken te maken met betrekking tot webcam gebruik. In de eerste plaats is het goed om te bekijken waar de webcam staat. Het beste is het wanneer deze op een computer op een centrale plek in huis is aangesloten, zodat de ouders enig zicht hebben op het gebruik van de webcam. Ook is het goed om afspraken te maken wanneer de webcam aan mag. En wanneer de webcam uit gaat is het verstandig af te spreken dat deze dan ook even uitgeplugd wordt of dat er een doekje overheen gaat, zodat ook zeker is dat er geen opname gemaakt kunnen worden, ook niet wanneer iemand anders via een virus controle over de webcam probeert te krijgen.

En het meest belangrijke, er moeten duidelijke afspraken gemaakt worden wat niet mag voor de webcam met een duidelijke uitleg waarom dit niet mag. Ook hierbij kan het geven van voorbeelden het kind helpen inzien waarom sommige dingen minder verstandig zijn. Zo kan het heel grappig lijken om aan een vriendje je blote billen te laten zien, maar wanneer hier een opname van wordt gemaakt en deze belandt op internet dan is de lol er echt van af. Kinderen moeten zich goed bewust zijn van deze risico's.

Leuk... maar wees voorzichtig

Chatten en cammen worden erg leuk gevonden door kinderen en jongeren en zijn niet meer weg te denken uit hun manier van met elkaar communiceren. Het is dan ook belangrijk dat ouders zich bewust zijn van de eventuele risico's die hun kind lopen bij het chatten/ cammen en dat zij hier het gesprek over aangaan. Door duidelijke afspraken te maken en vooral ook goed uit te leggen waarom deze afspraken er zijn, kan het chatten en cammen een stuk veiliger gemaakt worden. En als het dan toch een keer fout gaat, weet het kind dat het bij de ouders terecht kan om te praten en voor hulp.



Heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen of wilt u een persoonlijk advies, dan kunt u hier terecht: Vraag per e-mail of advies aan huis





Literatuur:
Schuurmans, E. (2009) Pas op voor de cyberlokker, J/M april 2009
Pardoen, J. (2008) Generatie M: Cyberlokkers, Pedagogiek in Praktijk, juni 2008
www.mijndigitalewereld.nl
www.mijnkindonline.nl

Chatten is zeer populair, maar niet geheel zonder risico's. Het is dan ook belangrijk dat ouders hun kind begeleiden bij het chatten en duidelijke afspraken maken.




Schermafbeelding 2023-09-14 om 12.50.18

Weerbaar en vol zelfvertrouwen is een werkboek voor kinderen tussen de acht en veertien jaar oud die weinig zelfvertrouwen hebben of niet voldoende weerbaar zijn. Hier meer informatie
Auteursrechten nadrukkelijk voorbehouden